PNF

Τα αρχικά PNF χρησιμοποιούνται για τις λέξεις “Proprioceptive Neuromuscular Facilitation” ή, αλλιώς, «Ιδιοδεκτική Νευρομυϊκή Διευκόλυνση».
Πρόκειται για μια δυναμική προσέγγιση αξιολόγησης και θεραπείας νευρολογικών και μυοσκελετικών προβλημάτων, με ιδιαίτερη έμφαση στον κορμό. Στόχος της μεθόδου PNF είναι να διευκολύνει την κίνηση, να αυξήσει την «νευρομυϊκή στρατολόγηση» και να βελτιώσει ή να προάγει την συνολική λειτουργικότητα του ατόμου.

Η μέθοδος, εφαρμόζει νευροφυσιολογικούς κανόνες στο αισθητηριακό και κινητικό σύστημα δραστηριοποιώντας ένα μεγάλο μέρος από τους παράγοντες που συμμετέχουν στην δημιουργία της κίνησης, ενώ παρέχει στον θεραπευτή την δυνατότητα δυναμικής αξιολόγησης νευρομυϊκών και δομικών δυσλειτουργιών.

Οι εφαρμογές της μεθόδου μπορούν να γίνουν σε τράπεζα θεραπείας, σε στρώματα, σε κάθισμα ή σε δίζυγο βάδισης, ενώ συχνά ακολουθούνται τα στάδια εξέλιξης της ανθρώπινης κίνησης, ξεκινώντας από την ύπτια θέση και περνώντας σταδιακά στην πρηνή, την τετραποδική, τη γονυπετή και την όρθια στάση.

Παράδειγμα

Η κάλυψη της ανάγκης για σίτιση προϋποθέτει την αντίληψη του περιβάλλοντος (πού βρίσκεται η τροφή), την κατανόηση της θέσης των μελών στον χώρο (ιδιοδεκτικότητα) και την μεταφορά της τροφής στο στόμα.

Η πραγματοποίηση της κίνησης του να φέρει κάποιος το χέρι στο στόμα του, απαιτεί τον συντονισμό του ματιού, τη σταθεροποίηση της ράχης με σταθεροποιητική λειτουργία των αντιστοίχων (κεντρικότερων) μυών, και τη συνδυασμένη κίνηση σύλληψης της άκρας χείρας, στροφής του αντιβραχίου, κάμψης του αγκώνα, ελαφράς κάμψης με προσαγωγή και έξω στροφή του ώμου.

Οι κινήσεις αυτές, ανταποκρίνονται σε φυσιολογικά πρότυπα κίνησης και σε συνδυασμένη μυϊκή λειτουργία (ισομετρική ή ισοτονική), την οποία προάγουν οι τεχνικές της μεθόδου.

Σύμφωνα με την αρθρογραφία του δικτυακού τόπου www.wemove.org η μέθοδος περιγράφεται:

«Οι τεχνικές της μεθόδου στοχεύουν στην επανεκπαίδευση των σπαστικών μυών προκειμένου να αναπτυχθεί φυσιολογική κίνηση. Οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν να περιστρέφουν τον κορμό τους σε στρώματα θεραπείας και να προάγονται στην καθιστή θέση, την όρθια στάση και την βάδιση.Η φιλοσοφία της διευκόλυνσης είναι ότι η κινητική συμπεριφορά είναι μια σειρά από κινητικές απαντήσεις σε μία σειρά από αισθητηριακές απαιτήσεις. Οι ισχυρότεροι και λιγότερο σπαστικοί μυς επιστρατεύονται σε μια προσπάθεια ενδυνάμωσης και διέγερσης των πιο αδύναμων μυών. Δραστηριότητες εύρους κίνησης εφαρμόζονται σε διαγώνιες κατευθύνσεις, αρχικά στα ισχυρότερα τμήματα και στη συνέχεια στα πιο αδύναμα του χεριού και του ποδιού, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της ιδιοδεκτικής πληροφορίας στους μυς.»

Ιστορικά Στοιχεία

Η μέθοδος ξεκίνησε από τον Dr. Herman Kabat και τη φυσικοθεραπεύτρια Margaret (Maggie) Knot, την δεκαετία 1940-50, στην Αμερική. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε για την θεραπεία ατόμων με πολιομυελίτιδα, ενώ εξελικτικά έγινε ξεκάθαρο ότι αυτή η θεραπευτική προσέγγιση είναι αποδοτική σε ένα μεγάλο εύρος παθήσεων.

Ιστορικά, η PNF και οι μελέτες του Dr. Kabat θεωρούνται ένας από τους βασικούς μοχλούς ανάπτυξης τόσο άλλων μεθόδων, όσο και της έρευνας και της αποτελεσματικότητας στη Φυσικοθεραπεία. Ως σήμερα, η μέθοδος δεν έχει σταματήσει να εξελίσσεται και να ενσωματώνει νεότερες θεωρίες και απόψεις.

Η παγκόσμια αναγνώρισή της αναδεικνύεται από το γεγονός ότι η διδασκαλία των βασικών της αρχών συμπεριλαμβάνεται στο πρόγραμμα σπουδών των περισσοτέρων σχολών φυσικοθεραπείας, σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η εφαρμογή της διδάσκεται με σεμινάρια, σύμφωνα με το πρόγραμμα της Διεθνούς Ένωσης Ιδιοδεκτικής Νευρομυϊκής Διευκόλυνσης (IPNFA).

Η Ομάδα FPT.gr, που σήμερα δραστηριοποιείται στο Κέντρο Λειτουργικής Φυσικοθεραπείας, διοργάνωσε πρώτη φορά Βασικό Σεμινάριο στη Μέθοδο, στην Αθήνα, το 2004, με εισηγητές τον Pat Regan και την Reba Butler, Senior Physical Therapists στο κέντρο αποκατάστασης “Kaiser Permanente”, στο Vallejo, Καλιφόρνια, ΗΠΑ.

Διεθνής αναγνώριση

Οι λόγοι που έχουν καθιερώσει την PNF στον κόσμο της Φυσικοθεραπείας ως μια από τις πιο χρήσιμες μεθόδους, είναι:

• Η αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητά της και η διαρκής εξέλιξή της.
• Το στέρεο νευροφυσιολογικό υπόβαθρο.
• Το ευρύ φάσμα εφαρμογών.
• Η δυνατότητα εστιασμού και έμφασης στις περιοχές που πάσχουν.
• Δίνει στον θεραπευτή ένα εργαλείο άμεσης και αποδοτικής αξιολόγησης των συντελεστών της κίνησης.
• Ανεξάρτητα από την παθολογία, η αξιολόγηση και η θεραπεία βασίζεται στον υπολογισμό της ειδικής κινητικής στρατολόγησης (muscle recruitment) και του κινητικού ελέγχου (motor control).
• «Χτίζει» πάνω στην αντίληψη ότι η κινητική δραστηριοποίηση μπορεί να ενισχυθεί με την κατάλληλη ενεργοποίηση των αντανακλαστικών, του ιδιοδεκτικού μηχανισμού, της δραστηριοποίησης των αποθεμάτων του ατόμου (Reserves) και της επίδρασης στην πάσχουσα περιοχή με την αξιοποίηση των ισχυρότερων τμημάτων του σώματος.
• Παρέχει την δυνατότητα έμμεσης θεραπείας των περιοχών που πάσχουν με τεχνικές που εφαρμόζονται σε απομακρυσμένα τμήματα.

Πρόκειται για μία ευρύτατα εφαρμόσιμη θεραπευτική μέθοδο που μπορεί να συνδυαστεί με άλλες θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους.
Παρέχει στον θεραπευτή πρακτικά άπειρους συνδυασμούς εφαρμογών που εστιάζουν στο λειτουργικό αποτέλεσμα και του επιτρέπουν να προσεγγίσει μεγάλο εύρος παθήσεων.

Η Φιλοσοφία της μεθόδου PNF εμπεριέχεται σε κάθε θεραπευτική εφαρμογή και στοιχειοθετείται από τα πιο κάτω σημεία:

• Η θεραπευτική προσέγγιση είναι θετική, αξιοποιώντας τις ικανότητες του ατόμου σε φυσικό, ψυχολογικό και διανοητικό επίπεδο.
• Η κάθε κίνηση θα πρέπει να είναι συγκεκριμένη και σκόπιμη, με κατεύθυνση έναν σαφή λειτουργικό στόχο.
• Η χρήση των πιο ισχυρών μερών του σώματος, ενδυναμώνει τις πιο αδύναμες περιοχές, μέσω της συνεργασίας, με στόχο την ανάπτυξη βέλτιστης λειτουργικότητας. Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί τις μη προσβεβλημένες, ή τις λιγότερο προσβεβλημένες, περιοχές του σώματος προκειμένου να αυξήσει τη λειτουργικότητα, να προάγει την κινητική εκμάθηση, να αυξήσει την δύναμη και να μειώσει τον πόνο.
• Η «άντληση» της μέγιστης απόκρισης είναι ο πιο αποδοτικός τρόπος αύξησης της αισθητηριακής και κινητικής αντίληψης (συναίσθησης), η οποία στη συνέχεια θα αυξήσει την δύναμη, τη μυϊκή συνεργασία και την ισορροπία.
• Η επανάληψη αυτής της μέγιστης απόκρισης, θα προάγει την κινητική εκμάθηση.
• Η συνεχής δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την διατήρηση και την αύξηση της ισχύος, της αντοχής και της κινητικής συνεργασίας του νευρομυϊκού μηχανισμού. Επομένως, ένα εντατικό πρόγραμμα παρέχει τις μεγαλύτερες δυνατότητες για ανάκτηση της βέλτιστης λειτουργικότητας.
• Σκοπός της θεραπείας είναι η βέλτιστη λειτουργικότητα, η οποία βασίζεται σε ένα καλά ενοποιημένο νευρομυϊκό σύστημα και σε επαρκή αισθητηριακή εισροή.

Βασικές αρχές PNF

Οι βασικές αρχές της μεθόδου χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν το νευρομυϊκό μηχανισμό και να διευκολύνουν τη λειτουργικότητα του ατόμου:

• Χρονική Άθροιση: Συγκέντρωση ίδιων ερεθισμάτων, σε δοσμένη χρονική περίοδο, που η άθροισή τους θα διευκολύνει την συναπτική δραστηριότητα και την ενίσχυση της κίνησης.
• Χωρική Άθροιση: Συγκέντρωση ερεθισμάτων από διαφορετικά σημεία του σώματος, την ίδια χρονική στιγμή. Η άθροισή τους θα διευκολύνει την δραστηριοποίηση του νευρομυϊκού μηχανισμού.
• Απτική Πληροφορία: Παρέχει ιδιοδεκτική πληροφόρηση σχετικά με το τμήμα του σώματος που χρειάζεται να δραστηριοποιηθεί και εφαρμόζεται με συγκεκριμένες λαβές από τον θεραπευτή.
• Λεκτική Πληροφορία: Παρέχει πληροφορίες σχετικά με το στόχο που πρέπει να επιτευχθεί, δραστηριοποιεί τον μηχανισμό πρόβλεψης (Feed Foreword) και δίνει διορθωτικές πληροφορίες σχετικά με το αποτέλεσμα που παράχθηκε (Feed Back).
• Οπτική Πληροφορία: Παρέχει πληροφορίες σχετικά με το στόχο και την οργάνωση της δραστηριότητας (Feed Foreword), καθώς και το αποτέλεσμα που επετεύχθη (Feedback).
• Σχήματα Διευκόλυνσης: Ανάπτυξη διαγώνιων σπειροειδών κινήσεων για την διευκόλυνση των μυϊκών συνεργειών και την ανάπτυξη των φυσιολογικών προτύπων κίνησης.
• Βέλτιστη Αντίσταση: Εφαρμόζεται με αντίθετη κατεύθυνση προς την κίνηση, προκειμένου να δραστηριοποιήσει τους ιδιοϋποδοχείς. Η Βέλτιστη Αντίσταση μπορεί να είναι υποστήριξη όταν το μέλος που πρόκειται να κινηθεί είναι αδύναμο.
• Μηχανική του Σώματος του θεραπευτή: Ο θεραπευτής ρυθμίζει με την κίνηση του σώματός του την ποσότητα και την φορά εφαρμογής της αντίστασης.
• Προσέγγιση: Χρησιμοποιείται για την δραστηριοποίηση των ιδιοϋποδοχέων και την διευκόλυνση του ελέγχου της στάσης.
• Έλξη: Χρησιμοποιείται για την δραστηριοποίηση των ιδιοϋποδοχέων και την διευκόλυνση κινήσεων ενάντια στην βαρύτητα.
• Επιμήκυνση: Παρέχονται ερεθίσματα από την αύξηση του μήκους των ιστών.
• Επανενίσχυση και Αντανάκλαση: Δραστηριοποίηση των λανθανουσών δυνατοτήτων του ατόμου με αξιοποίηση των δυνατότερων τμημάτων του σώματος.
• Συγχρονισμός: Διευκολύνεται η σειρά ανάπτυξης της μυϊκής δραστηριότητας, από το απομακρυσμένο τμήμα προς το κεντρικότερο, για την ανάπτυξη της εθελούσιας δραστηριότητας.

Κυριότερες τεχνικές PNF

Οι τεχνικές της μεθόδου χρησιμοποιούνται για να διευκολύνουν ή να αναστείλουν τη  μυϊκή στρατολόγηση και να ενισχύσουν την φλοιώδη απεικόνιση της πάσχουσας περιοχής. Επιγραμματικά,  οι κυριότερες τεχνικές είναι:

• Replication: Αντιγραφή Τελικής Θέσης: Χρησιμοποιείται για την υιοθέτηση συγκεκριμένης θέσης.
• Ρυθμική Έναρξη: Χρησιμοποιείται για την εισαγωγή μιας κίνησης.
• Συνδυασμός Ισοτονικών: Διευκολύνεται η πλειομετρική, μειομετρική και ισομετρική μυϊκή δραστηριότητα και ο συνδυασμός τους.
• Συγχρονισμός για Έμφαση: Τα ισχυρότερα τμήματα του σώματος εμποδίζονται κατά την προσπάθειά τους για κίνηση, προκειμένου να διευκολυνθεί η δραστηριότητα στα πιο αδύναμα.
• Αντιστροφές Σταθεροποίησης: Αναπτύσσεται η στατική δραστηριότητα του ατόμου σε διαφορετικές μυϊκές συνέργειες, σαν απάντηση σε απτικά ερεθίσματα που εφαρμόζονται προς διαφορετικές κατευθύνσεις.
• Ρυθμική Σταθεροποίηση: Αναπτύσσεται η σταθεροποίηση σε συγκεκριμένη θέση
• Κράτα – Χαλάρωσε: Αργές στατικές μυϊκές συσπάσεις ενάντια σε κλιμακούμενη αντίσταση με σκοπό την χαλάρωση.
• Σφίξε – Χαλάρωσε: Γρήγορες μυϊκές συσπάσεις ενώ η κίνηση εμποδίζεται, με σκοπό την χαλάρωση.
• Δυναμικές Αντιστροφές: Δυναμική μειομετρική δραστηριότητα σε συγκεκριμένη μυϊκή συνέργεια που ακολουθείται από δυναμική μειομετρική δραστηριότητα της αντίθετης μυϊκής συνέργειας, χωρίς να υπάρξει χαλάρωση.
• Επαναλαμβανόμενη Διάταση: Εφαρμόζεται βραχεία διάταση σε μύες που βρίσκονται σε σύσπαση, με στόχο την αύξηση της μυϊκής στρατολόγησης